'Eνα από τα μεγάλα ερωτήματα στις μέρες μας είναι πώς μπορεί ένα ζευγάρι να αυξήσει την γονιμότητά του με φυσικούς τρόπους. Μπορεί, άραγε, η διατροφή να είναι μια απάντηση σε αυτό το ερώτημα; Οι ειδικοί είναι πλέον σε θέση να πουν με βεβαιότητα πως «ναι»! Την τελευταία δεκαετία έχει εκπονηθεί πληθώρα μελετών που πραγματεύονται την συσχέτιση ανάμεσα στην διατροφή και την ανθρώπινη γονιμότητα, όπως επίσης και τους παράγοντες που προκαλούν υπογονιμότητα στο ζεύγος.

Το μεγαλύτερο ζητούμενο για την επίτευξη σύλληψης σε ένα ζευγάρι είναι η υγεία του ωαρίου και του σπερματοζωαρίου, η οποία έχει φανεί ότι επηρεάζεται θετικά από το υγιές σωματικό βάρος, την ισορροπημένη διατροφή, την επαρκή πρόσληψη μικροθρεπτικών συστατικών (βιταμίνες, μέταλλα, ιχνοστοιχεία), ενώ επηρεάζεται αρνητικά από τις διατροφικές ελλείψεις, από την έκθεση του οργανισμού σε τοξίνες από το φαγητά και τα ποτά και από το λεγόμενο «οξειδωτικό stress».

«Οξειδωτικό stress» είναι μία κατάσταση που λαμβάνει χώρα σε όλους του αερόβιους οργανισμούς και χαρακτηρίζεται από κυτταρική βλάβη σε υψηλό ρυθμό που προκαλείται από χημικές ενώσεις που χαρακτηρίζονται ελεύθερες ρίζες. Οι ελεύθερες ρίζες μπορούν να καταστραφούν ή να κατασταλεί ο σχηματισμός τους από τα αντιοξειδωτικά, ενώσεις που μπορούμε να λάβουμε μέσω της τροφής. Όπως έχει αποδειχθεί, οι διατροφικές ελλείψεις αποτελούν έναν πολύ σημαντικό παράγοντα της ανδρικής υπογονιμότητας. Έρευνες σε πειραματόζωα έχουν δείξει ότι η έλλειψη βιταμίνης Α προκαλεί εκφυλισμό των βλαστικών κυττάρων. Επιπλέον, τα ανθρώπινα σπερματοζωάρια είναι πολύ ευαίσθητα απέναντι στις ελεύθερες ρίζες. Η παχυσαρκία και η ινσουλινοαντίσταση σε συνδυασμό με την έλλειψη φυσικής δραστηριότητας, αυξάνουν τις πιθανότητες της γυναικείας υπογονιμότητας. Έρευνες έχουν, επίσης, διαπιστώσει ότι υψηλές τιμές γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης (HbA1c) είναι δυνατόν να οδηγήσουν σε μειωμένες πιθανότητες σύλληψης στις γυναίκες. Πιο συγκεκριμένα, οι παράγοντες που μπορούν να υποβοηθήσουν την γονιμότητα ενός ζευγαριού είναι οι εξής:

  • • Διατήρηση του βάρους σε φυσιολογικά επίπεδα. Η παχυσαρκία και το μη φυσιολογικό βάρος σώματος έχει αρνητικό αντίκτυπο σε όλα τα συστήματα, συμπεριλαμβανομένου και του αναπαραγωγικού συστήματος. Οι υπέρβαρες γυναίκες εμφανίζουν υψηλότερο κίνδυνο υπογονιμότητας και υψηλότερη συχνότητα εμφάνισης δυσλειτουργίας της εμμήνου ρύσης. Επίσης, οι υπέρβαρες και παχύσαρκες γυναίκες έχουν αυξημένα ποσοστά αποβολών και επιπλοκών κατά την εγκυμοσύνη. Η παχυσαρκία στους άνδρες έχει αρνητικά αποτελέσματα στην ανδρική γονιμότητα, αφού έχει βρεθεί ότι ο αυξημένος δείκτης μάζας σώματος συνδέεται με χαμηλή ποιότητα σπέρματος και με διαταραχή της ισορροπίας των αναπαραγωγικών ορμονών.
  • • Περιορισμός της καφεΐνης. Έρευνες έχουν δείξει ότι η αυξημένη κατανάλωση καφεΐνης (π.χ. πάνω από 3 φλιτζάνια καφέ τη μέρα) μπορεί να μειώσει κατά το ήμισυ την ικανότητα της γυναίκας να συλλάβει και να επηρεάσει την ποιότητα του σπέρματος του άνδρα.
  • • Περιορισμός του αλκοόλ. Η αλκοόλη καταστρέφει σημαντικές βιταμίνες των τροφών, όπως η βιταμίνη C και Ε, που βοηθούν στη σύλληψη και την κινητικότητα του σπέρματος.
  • • Κατανάλωση πλούσιου πρωινού. Η κατανάλωση μεγαλύτερου ποσοστού της ημερήσιας ενεργειακής πρόσληψης στο πρωινό μειώνει τα επίπεδα ινσουλίνης κατά 8% και τα επίπεδα τεστοστερόνης κατά 50%, σε γυναίκες με φυσιολογικό βάρος και πολυκυστικές ωοθήκες. Τα υψηλά επίπεδα είτε της ινσουλίνης είτε της τεστοστερόνης μπορούν να συμβάλλουν στην υπογονιμότητα.
  • • Άσκηση. Ένα πρόγραμμα φυσικής δραστηριότητας σε συνδυασμό με σωστή διατροφή, βοηθάει στη διατήρηση ενός φυσιολογικού βάρους. Επίσης, η άσκηση βοηθάει στην μείωση του οξειδωτικου στρες και της ινσουλινοευαισθησίας.
  • • Κάπνισμα. Βάσει ερευνών, επηρεάζει τη γυναικεία γονιμότητα. Μπορεί να μειώσει την επιτυχία της θεραπείας γονιμοποίησης και να οδηγήσει ακόμη και σε στειρότητα.
  • • Ψυχολογική κατάσταση. Είναι σημαντική και για τη γυναίκα και για τον άνδρα. Το στρες δεν προκαλεί στειρότητα, ωστόσο στη γυναίκα μειώνει την πιθανότητα σύλληψης λόγω διαταραχής του κύκλου της. Στον άνδρα προκαλεί μείωση της κινητικότητας του σπέρματος.
  • • Επάρκεια μικροθρεπτικών συστατικών. Τελευταίο, αλλά όχι λιγότερο σημαντικό, η γονιμότητα ενός ζευγαριού μπορεί να αυξηθεί όταν λαμβάνουν τις απαραίτητες βιταμίνες, μέταλλα και ιχνοστοιχεία.

Πιο αναλυτικά, ως προς τα μικροθρεπτικά συστατικά, έχει παρατηρηθεί ότι μπορούν να έχουν τις εξής επιδράσεις:

  • • Βιταμίνη C: Η βιταμίνη C, συμβάλλει στην απορρόφηση του ασβεστίου και στην παραγωγή προγεστερόνης, η οποία είναι απαραίτητη για την τόνωση του οργανισμού και την προετοιμασία του ενδομητρίου που θα φιλοξενήσει το έμβρυο, μέχρι τη δημιουργία του πλακούντα. Επίσης, συμβάλλει στην παραγωγή καλής ποιότητας σπέρματος, καθώς και στην αύξηση της κινητικότητας των σπερματοζωαρίων. Η αντιοξειδωτική της δράση συμβάλλει στην προστασία του σπέρματος και του DNA του από τη μολυσμένη ατμόσφαιρα και το κάπνισμα.
  • • Βιταμίνη D: Η βιταμίνη D, βελτιώνει τη γονιμότητα μειώνοντας τις φλεγμονές του σώματος, συμβάλλει στην ισορροπία των γυναικείων ορμονών και στους άνδρες βελτιώνει την κινητικότητα του σπέρματος.
  • • Βιταμίνη Ε: Η Βιταμίνη Ε βελτιώνει την ποιότητα των ωαρίων στις γυναίκες και των σπερματοζωαρίων στους άνδρες, ενώ συμβάλλει στην προστασία του DNA τους, χάρη στις ισχυρές αντιοξειδωτικές της ιδιότητες.
  • • Βιταμίνη Β12: Η βιταμίνη Β12 βοηθά στην ενδυνάμωση του ενδομήτριου που έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση του κινδύνου αποβολής, ενώ στους άνδρες συμβάλλει στην αύξηση της ποσότητας σπέρματος.
  • • Συνένζυμο Q10: Για τη φυσιολογική λειτουργία του σώματος απαιτείται η λήψη συγκεκριμένης ποσότητας συνενζύμου Q10. Η πτώση επιπέδων του στο αίμα κάνει το σώμα ευαίσθητο σε ασθένειες και στην πρόωρη γήρανση. Λαμβάνοντας υπόψη ότι το DNA αποτελεί το γενετικό κώδικα ο οποίος φυσικά κληρονομείται στο έμβρυο γίνεται εύκολα αντιληπτό ότι πόσο σημαντικό είναι για τη μελλοντική υγεία του. Αυτός είναι ο λόγος που είναι ζωτικής σημασίας για την υγεία του ανδρικού και του γυναικείου αναπαραγωγικού συστήματος καθώς και για την υγεία των ωαρίων ή σπερματοζωαρίων αντίστοιχα.
  • • Ω-3 Λιπαρά Οξέα: Τα ω3 λιπαρά οξέα δεν μπορούμε να τα παράγουμε φυσιολογικά στο σώμα μας, γι’ αυτό τα προσλαμβάνουμε μέσω της διατροφής. Η λήψη τους συμβάλλει στην αύξηση της ροής του αίματος στη μήτρα, καθώς και στην εξισορρόπηση των ορμονών, ενώ συμβάλλει και στην καλύτερη ποιότητα σπέρματος. Επίσης, μελέτες που έχουν πραγματοποιηθεί δείχνουν τη συμβολή τους στην ανάπτυξη του εγκεφάλου του εμβρύου και του δείκτη νοημοσύνης του.
  • • Ψευδάργυρος: Ο ψευδάργυρος αποτελεί ένα κατεξοχήν ανδρικό ιχνοστοιχείο το οποίο παίζει εξαιρετικά σημαντικό ρόλο στη βελτίωση της γονιμότητας. Η συχνή έλλειψή του οφείλεται στο γεγονός ότι καταστρέφεται κατά τη θερμική επεξεργασία των τροφών, οπότε τα συμπληρώματα διατροφής είναι απαραίτητα για την αναπλήρωσή του στον οργανισμό. Ο ψευδάργυρος συμβάλλει στην υγεία του προστάτη, στη βελτίωση της πυκνότητας των σπερματοζωαρίων, καθώς και στην αύξηση των επιπέδων τεστοστερόνης η οποία παίζει εξαιρετικά σημαντικό ρόλο στη σπερματογένεση.

Συνοψίζοντας τις παραπάνω πληροφορίες, οι διατροφικές μας συμβουλές για τα ζευγάρια που θέλουν να διευκολύνουν την σύλληψή τους είναι οι εξής:

  • Για την γυναίκα: Προτείνουμε ισορροπημένη διατροφή με φρέσκες τροφές και όχι επεξεργασμένες. Συγκεκριμένα:
  • - Αύξηση της πρόσληψης τροφών πλούσιων σε Ω3 λιπαρά οξέα που βρίσκουμε σε λιπαρά ψάρια (σολομός, σαρδέλα, τόνος) και ξηρούς καρπούς (π.χ. καρύδια).
  • - Μειωμένη κατανάλωση υδατανθρακικών τροφών με υψηλό γλυκαιμικό δείκτη, όπως πατάτες, ρύζι, ζυμαρικά και λευκό ψωμί, και αύξηση στην κατανάλωση υδατανθράκων χαμηλού γλυκαιμικού δείκτη, όπως ζυμαρικά ολικής άλεσης, αναποφλοίωτο ρύζι και γενικά τροφές πλούσιες σε φυτικές ίνες.
  • - Μειωμένη κατανάλωση ζωικής πρωτεΐνης (κόκκινο κρέας), εφόσον έχει βρεθεί ότι προκαλεί προβλήματα σύλληψης. Προτιμήστε όσπρια και δημητριακά (φυτική πρωτεΐνη), που βοηθούν στη γονιμότητα.
  • - Ένα προϊόν που, σύμφωνα με τη αμερικανική μελέτη Nurse's Health Study το 2007, βοηθάει τη γυναικεία γονιμότητα είναι το πλήρες γάλα. Συγκεκριμένα, φαίνεται πως μειώνει τα προβλήματα ωορρηξίας, σε αντίθεση με τα άπαχα ή ημίπαχα γαλακτοκομικά.
  • - Το φυλικό οξύ είναι απαραίτητο για τις γυναίκες που θέλουν να αυξήσουν τη γονιμότητά τους, γι' αυτό και είναι καλό να αυξήσουν την κατανάλωση τροφών που το περιέχουν (κυρίως τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά).

    Για τον άνδρα: Προτείνουμε τροφές πλούσιες σε αντιοξειδωτικά, που όπως φαίνεται επηρεάζουν την ανδρική γονιμότητα και συγκεκριμένα την κινητικότητα του σπέρματος. Καλό είναι καθημερινά να περιλαμβάνονται στη διατροφή τους τα εξής:
  • - Βιταμίνη C: Βρίσκεται στα εσπεριδοειδή φρούτα, στο λεμόνι και σε superfoods (π.χ. godji berries)
  • - Βιταμίνη E: Βρίσκεται στο ελαιόλαδο, στους ξηρούς καρπούς και σε λιπαρά ψάρια (π.χ. σαρδέλα)
  • - Φυλικό οξύ: Βρίσκεται στα πράσινα φυλλώδη λαχανικά (π.χ. σπανάκι)
  • - Ψευδάργυρος: Βρίσκεται στα οστρακοειδή και σε ζωικές τροφές (μοσχάρι, κοτόπουλο)
  • - Λυκοπένιο: Βρίσκεται σε μεγάλες ποσότητες στην ντομάτα και σε προϊόντα της, όπως η σάλτσα. Επίσης, οι συστάσεις υποδεικνύουν:
  • - Αποφυγή κατανάλωσης μεγάλων ψαριών όπως ο ξιφίας και ο τόνος, καθώς περιέχουν αυξημένες τιμές βαρέων μετάλλων, που φαίνεται ότι επηρεάζουν αρνητικά τη γονιμότητα
  • - Έμφαση σε τροφές πλούσιες σε φυτικές ίνες, διότι βοηθούν στην κινητικότητα του σπέρματος.
  • - Μείωση της κατανάλωσης κορεσμένου λίπους και trans λιπαρών οξέων (fast food, γλυκά, αναψυκτικά) και έμφαση σε ακόρεστα και πολυακόρεστα λιπαρά οξέα, όπως αυτά του ελαιολάδου.

Όπως προκύπτει, λοιπόν, από την πρόσφατη βιβλιογραφία, η υγιεινή διατροφή σε συνδυασμό με την διατήρηση ενός καλού σωματικού βάρους, τόσο στον άντρα όσο και στην γυναίκα, μπορεί να βοηθήσει στην αυξημένη αναπαραγωγική ικανότητα του ζευγαριού. Στο όμορφο ταξίδι προς την σύλληψη δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι θέλουμε τον οργανισμό μας να είναι με το μέρος της γονιμότητάς μας!

Η γονιμότητα ενός ζευγαριού μπορεί να αυξηθεί με την διατήρηση σωστού βάρους και την υγιεινή διατροφή